Preventie: gezondheid in plaats van ziekte in Nieuwegein

De aanleiding: de nationale noodzaak om in te zetten op preventie valt niet binnen één domein

Even een stapje terug. Waarom is preventie eigenlijk belangrijk? En waarom komt het zo moeizaam van de grond? Op 2 oktober 2020 kopte de Volkskrant: ‘Arme mensen gaan zes jaar eerder dood – waarom doen we daar niets aan?’ Een ontluisterende krantenkop die een structureel probleem in Nederland aankaart. Mensen met een lage sociaal economische status (SES) die moeite hebben met rondkomen hebben een slechtere gezondheid dan mensen met een hogere SES. Met als ultieme gevolg dat arme mensen korter leven en minder gezonde levensjaren kennen.

Dit gezondheidsprobleem overstijgt het domein van de medische zorg. In een brief aan minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) riep het KNMG het kabinet in januari 2021 daarom op om meer te investeren in het sociaal domein. Want, zo stelt de artsenorganisatie: “20% van de ziektelast is gerelateerd aan ongezond gedrag en ongezonde leefstijl, maar ook armoedevraagstukken, eenzaamheid en andere sociale problemen spelen een belangrijke rol.”

< We spraken eerder met Michael Rutgers over de zorg. Lees hier meer over zijn visie op preventie> 

Het lokale probleem: verhoogde risico’s op hart- en vaatziekten in Nieuwegein

Terug naar Nieuwegein. Geijnzorg zet dus in op de preventie van hart- een vaatziekten. Waarom is dit zo’n belangrijk thema? “Er zijn een aantal uitlokkende factoren om hart- en vaatziekten te krijgen die ons zorgen baren. Je ziet mensen dikker worden, de jeugd gaat weer iets meer roken, er is veel bewegingsarmoede. In Nieuwegein zijn inwoners bovendien dikker dan gemiddeld in Utrecht, waar mensen al dikker zijn dan in de rest van Nederland. En op onderliggende risicofactoren als eenzaamheid scoort Nieuwegein ook hoger dan elders. Als we naar de getallen kijken is er daarom veel winst te behalen.”

De urgentie: Nieuwegein vergrijst

“De komende jaren gaat de zorgvraag alleen maar toenemen in Nieuwegein. De stad vergrijst en kent een rare bevolkingsopbouw: er is een piek aan mensen rond de 65 die we de afgelopen vijf jaar al aan zagen komen. Door de vergrijzing komt er een golf aan cardiovasculaire aandoeningen op ons af. Je voelt dat er iets aankomt in zorgland, dan moet er ook iets af om het te kunnen managen.”

De grootste uitdaging: gedragsverandering bewerkstelligen

Waarom is het in de praktijk zo moeilijk om hart- en vaatziekten te helpen voorkomen? “Mensen zijn 100 minuten per jaar in de huisartspraktijk en 10.000 minuten per jaar in een supermarkt. Die 100 minuten kunnen wij roepen ‘Gij zult niet’ en die 10.000 minuten worden ze verleid. Je kan met die 100 minuten het verschil niet maken.”

De oplossing: samenwerking tussen de verschillende domeinen

Wat is jouw visie op preventie? “De eeuwige discussie is: hoort preventie bij het sociaal domein of bij de gezondheidszorg? Ik denk bij beiden. Wij zien wat er gebeurt als de preventie niet goed is, dus wij moeten ons er ook mee bemoeien. Maar het heeft ook geen zin om als zorgprofessionals dingen op te pakken die in het sociale domein zitten. Het gaat om signaleren en enthousiasmeren: we moeten zorgen dat we met sociale partners en welzijn de handschoen oppakken om mensen zo snel mogelijk uit het gezondheidsdomein te krijgen.”

De praktijk: dwarsverbanden leggen met andere projecten en domeinen in Nieuwegein

Hoe werken jullie deze visie uit in de praktijk? “Binnen cardiovasculair-risicomanagement is de klassieke zorg al gedefinieerd. We hebben dit preventie project opgezet om daarnaast ook het verschil te maken en te helpen bij gedragsverandering. Dat is extreem moeilijk en dat konden we vanuit ons domein niet oppakken. Dus we proberen het via dwarsverbanden en samenwerking met andere projecten.”

“We beginnen bij mensen in spreekkamer die we al kennen, om hen een stap te laten zetten naar gedragsverandering. Dat doen we niet zelf, maar we willen wel iets opzetten om mensen te kunnen verwijzen. Veel mensen worden nu nog met alleen advies naar huis gestuurd. Dat is goed advies, maar mensen weten thuis niet wat ze met dat advies moeten. Ze moeten geholpen worden om gedrag te veranderen. Ik gebruik graag de term verleiden: we helpen mensen om een keuze te maken waarvan wij denken dat die goed is zonder daar aanmatigend over te doen.”

Het resultaat: toewerken naar het voorkomen van hart- en vaatziekten

Wat moet dit project opleveren, wanneer zijn jullie tevreden? “We zijn al begonnen met mensen uit de tweede lijn door te lichten, om mensen terug naar de eerste lijn te halen wanneer ze niet in de tweedelijnszorg thuishoren. Dat is goed gelukt, we hebben een flinke slag gemaakt. We zijn bijvoorbeeld ook met de stofkam door de medicijnen gegaan: de dure medicijnen op cholesterolgebied hebben we eruit kunnen filteren.”

“Maar de grote winst zit in de primaire preventie: het voorkomen van schade. Daarom zijn we in zee gegaan met Purpose. We willen de stijgende trend in cardiovasculaire aandoeningen in Nieuwegein afbuigen.”

Het advies: verandering begint van onderop

Tot slot: wat is er volgens jou nodig om verandering teweeg te brengen en om echt in te zetten op preventie? “Je begint gewoon aan de onderkant. Als daarboven niks geregeld wordt dan gaan we gewoon in ons centrum samenwerken. Je ziet dat er reuring ontstaat, dat mensen zich in willen zitten. Ik geloof in de kracht van onderop.”